De Kneep

Als Freek de Jonge op zaterdag 13 september 2003 start met het uitproberen van zijn nieuwe theaterprogramma, heet dat nog Midzomernachtsmerries. Zeker is dan al dat hij er zijn versie van Shakespeare’s Midzomernachtsdroom een plek in zal geven. Die gelegenheidsvoorstelling met het Residentie Orkest speelde, in mei 2003, slechts twee keer, terwijl het materiaal het verdient een breder publiek te bereiken, ook vanwege de bijzondere kostumering van Hella de Jonge.
Behalve Midzomernachtsdroom was er, in april 2003, nog een gelegenheidsprogramma: Voor alle fans, gemaakt voor Theater Carré, waar een gaatje in de programmering viel. Hij speelde het in totaal acht keer, waarvan de laatste twee in Carré. Ook over die voorstellingen was hij zeer tevreden, vooral omdat het werken met de vier muzikanten hem alle ruimte gaf voor het vertolken van nieuw liedrepertoire, naast bestaande nummers (zoals Mannenwereld en De Vondeling van Ameland). Dat zijn zelfgeschreven nummers, zoals Wees niet bang en De zandweg. Maar ook Nederlandse bewerkingen, zoals van It was a very good year, dat En toen ik 18 was wordt, St. James Infirmary, dat hij bewerkt tot Het OLVG en Clandestino, dat Stiekem gaat heten.
De liedjes wisselt hij af met actuele grappen, bestaande conferences (zoals de klassieker De Spin, uit De Mythe) en een ode aan Toon Hermans (met Vader gaat op stap). Dat materiaal gaat eveneens mee naar De Kneep.
In Voor alle fans was drummer Louis Debij een van die vier muzikanten. In De Kneep maakt Debij plaats voor een andere oudgediende: Leon Klaasse. De blijvers zijn Jan Robijns (toetsen), Bart de Ruiter (bassen) en Cok van Vuuren (snaren). Op de cd van de voorstelling lijkt het of dat kwartet De Kneep heet en de voorstelling van Freek de Jonge & De Kneep als titel heeft: Wees niet bang.
Wees niet bang is overigens niet alleen het mooiste lied van de voorstelling, maar zal de jaren daarna ook uitgroeien tot zijn lijflied. Hij schrijft de tekst als nieuwjaarsgedicht en publiceert die op zijn columnplek in Het Parool. Vanaf dat moment declameert hij de tekst als toegift bij voorstellingen. Henk Hofstede maakt er vervolgens een melodie op en ze nemen het lied op voor een cd waarvan de opbrengst is bestemd voor ouders van gehandicapte kinderen. Het bewijst zijn grote kracht als ze het op 22 maart 2003 zingen op het Museumplein bij de anti-Irak-demonstratie en als toegift bij de voorstellingen die daarna volgen. Voor De Vergrijzing schrijft Robert Jan Stips er nieuwe muziek op en eind 2008 maakt ook rapper Brainpower een versie voor zijn cd Hart. Die uitvoering vertolkt hij samen met Freek de Jonge, waarin de originele tekst van Freek en de nieuwe tekst van Brainpower paren. De Jonge laat daarna het idee los om uiteindelijk twaalf versies van het lied te laten schrijven en daar een cd van te maken.

wees niet bang je mag opnieuw beginnen
vastberaden doelgericht of aarzelend op de tast
houd je aan de regels of volg je eigen zinnen
laat die hand maar los of pak er juist een vast
wees niet bang voor al te grote dromen
ga als je het zeker weet en als je aarzelt wacht
hoe ijdel zijn de dingen die je je hebt voorgenomen
het mooiste overkomt je het minste is bedacht

wees niet bang voor wat ze van je vinden
wat weet je van de ander als je jezelf niet kent
verlies je oorsprong niet door je snel te binden
het leven lijkt afwisselend maar zelfs de liefde went

wees niet bang je bent een van de velen
tegelijk is er maar een als jij
dat betekent dat je vaak zult moeten delen
en soms zal moeten zeggen laat me vrij
De openingstune van De Kneep is een variatie op de openingstune van de Snip & Snap-revue. Niet Ja, dat is revue, revue, maar:

waar zit ’m de kneep de kneep
waar zit ’m de kneep
waar zit ’m de kneep, de kneep
waar zit ’m de kneep
leuke liedjes parodietjes
uit de oude doos van Freek
een aai een lik, maar ook de zweep
daar zit ’m de kneep

Met die opening loopt Freek de Jonge alweer vooruit op 20 november, wanneer hij opnieuw in Carré een avond herinneringen aan dat theater gaat ophalen, aangezien het kort daarna gaat sluiten vanwege een grote renovatie. En ook maakt hij zijn publiek al attent op de sportconference die hij op 17 december gaat houden en waarvoor hij scènes uit dit programma zal gebruiken, zoals de belevenissen van de broers De Jonge bij turnvereniging Kracht & Vlugheid. Na 17 december vertelt hij zijn publiek die scènes nogmaals te spelen, omdat niet iedereen de rechtstreekse tv-uitzending ervan gezien zal hebben.

Zo is De Kneep bovenal een Het beste van vier gelegenheidsvoorstellingen vol Leuke liedjes, parodietjes uit de oude doos van Freek. Met een aai, een lik, maar ook de zweep – dáár zit ’m de kneep.

KRITIEKEN

‘De Kneep (…) is eigenlijk een oudejaarsconference, zoals hij er zoveel heeft gemaakt. Zware onderwerpen licht aanbieden. Maar een oudejaarsconference wil De Jonge De Kneep niet noemen, want dat fenomeen is volgens hem uitgehold door een horde ambitieuze cabaretiers die rond de jaarwisseling op tv de nationale en mondiale stand van zaken opmaken.
De pauze in De Kneep is de scheiding tussen een deel waarin De Jonge allegorisch en symbolisch zijn verhaal over de liefde vertelt en een bonte tweede helft. Voor zijn liefdesonderzoek bezoekt hij de psychiater, de troepen in Irak en een bijeenkomst op de Plaza de Mayo in Buenos Aires, waar inmiddels “dwaze grootmoeders” rondlopen die van mannen als Jorge Zorreguieta willen weten wat er met hun vermiste kleinkinderen is gebeurd. (…)
Het deel na de pauze bestaat vooral uit “leuke liedjes, parodietjes, uit de oude doos een greep”. Met een zalige ode aan Toon Hermans en een opgefriste, muzikale versie van het aloude verhaal over de spin…’ (Patrick van den Hanenberg in de Volkskrant, 22 december 2003)

‘Natuurlijk, we kennen Freek inmiddels, maar hij blijft ongrijpbaar. Net als je denkt: dit beheerst hij, laat hij je weer iets zien wat hij nog niet eerder gedaan heeft. Telkens weet hij je te verrassen en daarin schuilt het ware kunstenaarschap. (…)
De Kneep is een ouderwetse theateravond waarop Freek laat zien wat hij in huis heeft aan oud en nieuw materiaal. Er zijn scherpe grappen zoals alleen hij ze maken kan, actueel en raak. Natuurlijk mag een stukje koningshuissatire niet ontbreken (…) en hij heeft een combo meegenomen voor de muzikale ondersteuning. Freek als rasentertainer. Freek als clown. Het tragikomische dat elke clown heeft, is zeer aan hem besteed.’ (Rinske Wels in Trouw, 19 december 2003)

SPEELDATA

Vanaf 13 september 2003. De Nederlandse tour eindigt met een serie van 19 t/m 30 december in de Pepsi Stage Amsterdam. Het programma wordt vanaf april 2004 nog hernomen. Tussen 3 en 12 mei 2004 zijn er zes optredens in Vlaanderen.

MUZIEK

Covers van onder anderen Manu Chao en nieuwe melodieën van Henk Hofstede (Wees niet bang) en Robert Jan Stips/Henk Hofstede (De zandweg).

SPEL

Freek de Jonge met Leon Klaasse (drums), Jan Robijns (toetsen), Bart de Ruiter (bassen) en Cok van Vuuren (snaren).

PUBLICATIES

Tekst

En toen ik 18 was, Het OLVG, Stiekem, Wees niet bang en De zandweg staan afgedrukt in zowel Leven na de dood (en alle andere liedjes) uit 2004 als Wees niet bang uit 2007. In beide uitgaven met als bronvermelding dit programma. De eigenlijke bron van deze liedjes is het eerdere Voor alle fans.

Muziek

CD Freek de Jonge en De Kneep: Wees niet bang (2003).

CD Nits: Als jij voelt wat ik voel (z.j.) (2002)
Deze cd is uitgegeven door de BOSK in Utrecht. Dit is de vereniging van motorisch gehandicapten en hun ouders. Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan, in 2002, krijgt Henk Hofstede de opdracht een cd te maken. De Nits (Henk Hofstede en Rob Kloet) laten zich bijstaan door onder anderen Frank Boeijen en Freek de Jonge. Die zingt het openingslied: Wees niet bang.

CD De Kist van Pierlala (2004).
Het Geheugen van Nederland is een digitale schatkamer van het Nederlands verleden, die zich met name richt op mensen met interesse in geschiedenis en cultuur en leerlingen en docenten in het voortgezet onderwijs. Gesteund door het ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschap is er vanaf 2000 flink ingezet op het digitaliseren van cultureel erfgoed. Dat heeft inmiddels geleid tot een enorme digitale verzameling van honderdduizenden historische affiches, foto’s, schilderijen, geluidsfragmenten, teksten en films. Ter promotie verschijnen er ook allerlei uitgaven, waaronder in 2004 de cd De Kist van Pierlala, met daarop 24 straatliederen uit het archief, nu gezongen door onder anderen Bob Fosko, Mieke Stemerdink, Jeroen Zijlstra en Freek de Jonge. In 2006 verschijnt ook een boekuitgave onder die titel.
Freek de Jonge neemt december 2003 zijn drie bijdragen aan deze cd op: Pierlala (een 17de-eeuwse tekst), een parodie op het Wilhelmus en Daar komen de schutters (van Koos Speenhoff, uit 1904). Die vertolking inspireert hem een half jaar later tot een EK-single.

CDS Daar komen de schutters.
Ter gelegenheid van het EK voetbal, van 12 juni t/m 4 juli 2004 in Portugal, neemt Freek de Jonge (als Freak Le Jeune) met Ocobar (met Cok van Vuuren) deze cd-single op. Een nieuwe tekst van Freek de Jonge op de beroemde muziek van het gelijknamige lied van Koos Speenhoff:

Daar komen de schutters
van Oranje weer an
De mannetjesputters
uit Nederland
Ze gaan er voor niets en
voor niemand opzij
Die schutters, ze schieten
hun doel nooit voorbij

[Tekst: Frank Verhallen uit ‘Kijk! Dat is Freek’]